Het thema ‘eigenaarschap’ kwam op mijn radar na een gesprek met mijn collega Nele Smets van Tweeperenboom. Het thema is voor mij altijd al belangrijk geweest in die zin dat het een drijvende kracht blijkt te zijn achter zowat alle keuzes die ik gemaakt heb in mijn leven. Het thema was voor Nele ook belangrijk omdat ze als oprichter van Tweeperenboom en ‘Chief Everything Officer’ wil begrijpen hoe ‘eigenaarschap’ precies werkt. Tot slot merken we dat het thema ook onderliggend vaak aanwezig is in de vragen van klanten en tevens op brede maatschappelijke vraagstukken zoals armoede, klimaat, zorg…Op het snijpunt van deze verschillende percepties is deze blog een weergave van onze persoonlijke ervaringen en reflecties, enkele interviews met collega’s van Tweeperenboom en bestaande literatuur over dit onderwerp, uitgewerkt in enkele denkkaders en handvaten om ruimte te geven aan eigenaarschap bij jezelf en anderen.
De term ‘eigenaar’ werd mooi en uitvoerig uitgewerkt in het boek ‘Breek je vrij’ van Edwij Selij. In het kort: een‘eigenaar’ neemt honderd procent verantwoordelijkheid voor wat hij of zij doet, denkt en voelt. Ook introduceert Edwij Selij de term ‘weigeraar’. In het kort: een weigeraar legt de op te nemen verantwoordelijkheid en risico’s buiten zichzelf. De getuigenis van Francis hieronder geeft misschien weer hoe het ‘eigenaarschap’ of ‘weigeraarschap’ in relatie staan met de context én de persoon en zelf mogelijk het resultaat is van een balans tussen persoon en context.
| Een getuigenis over de shift van eigenaar naar weigeraar (en omgekeerd) Francis V.D.B. (52) startte zijn carrière in 1990 bij een groot bedrijf, een multinational. Hij kreeg kansen om door te groeien en een steeds aantrekkelijker loonpakket. Bij dit loonpakket hoorde ook de optie om aandelen te kopen. Na drie jaar werd de waarde van de aandelen door het bedrijf automatisch verdubbeld. Dat zorgde ervoor dat Francis zich dubbel zo hard inzette. Francis mocht de wereld rondreizen, mooie projecten managen en steeds grotere teams aansturen. Hij werd betrokken bij de strategie en werd gewaardeerd oor velen die met hem samenwerkten. Francis voelde zich goed en betrokken bij de missie van de organisatie en nam zijn verantwoordelijkheid ter harte. De andere kant van de medaille was dat hij minstens 10 uur per dag werkte en dat in het beste geval zes van de zeven dagen. Zijn werk was letterlijk zijn leven geworden. Hij werd geleefd. In 2002 werd zijn eerste zoon geboren en die gebeurtenis veranderde iets in het leven van Francis. Het eigenaarschap dat hij voordien ervaarde voor zijn werk verlegde zich naar zijn privéleven. Aan de andere kant werd de druk professioneel steeds meer opgevoerd. Francis begon grenzen te stellen en dat werd niet altijd gewaardeerd. Zijn focus verlegde zich steeds meer naar de balans tussen privé en werk. Na verloop van tijd was dat ook te zien in zijn resultaten. Dit werd een negatieve spiraal en de waardering en successen op het werk werden schaarser. Francis moest zich steeds meer verantwoorden en verdedigen wat een negatief effect had op zijn motivatie en energie. Hij nam steeds minder verantwoordelijkheid en liet steeds meer kansen voorbijgaan. Zijn eigenaarschap over zijn werk en ook daarnaast namen af. In 2005 werd een nieuwe strategie geïmplementeerd die nog meer druk legde op zijn afdeling. De veerkracht van Francis was op en hij besliste dat het genoeg was geweest. Hij nam ontslag. Francis vertelt me vandaag dat dit achteraf bekeken de enige juiste beslissing was om terug eigenaarschap te kunnen nemen. Hij maakt vandaag deel uit van een team van missie gedreven consultants. De context zorgt ervoor dat hij terug in volledige eigenaarschap en zichzelf ten volle kan inzetten: voor zijn job én zijn gezin. |
Eigenaars en weigeraars zijn ook uit te drukken in gedragskenmerken. Het is dus niet wie je bent maar wat je doet in een bepaalde situatie. Bij éénzelfde persoon kan je voor een bepaalde situatie ‘eigenaarschap’ detecteren en voor een andere situatie ‘weigeraarschap’. De vergelijking van gedragskenmerken hieronder is samengesteld op basis van literatuur en eigen observatie.
| KENMERKEN: | |
| Eigenaar | Weigeraar |
| Zelfreflectie Handelt vanuit vertrouwen Doet(Pro)actief Helpt Connecteert Creëert Neemt verantwoordelijkheid Zelfredzaam Focust op opportuniteiten Kijkt met open blik Mindset: Ja en! Vraagt door Stelt prioriteiten | Klaagt aan Handelt vanuit wantrouwen Doet passief Laat begaan Deconnecteert Volgt Legt de verantwoordelijkheid buiten zichzelf Afhankelijk Focust op tekorten Kijkt met tunnelvisie Mindset: ja maar! Argumenteert Stelt grenzen |
Bovenstaande kenmerken zijn ‘herkenningspunten’ voor jezelf of anderen. Denk bijvoorbeeld aan een project of situatie. Op basis van de kenmerken van eigenaar of weigenaar kan je voor jezelf of iemand inschatten of het ‘eigenaarschap’ aanwezig is. In het verlengde van het herkennen van eigenaarschap, ligt de vraag bij bedrijfsleiders, ondernemers, ouders, leidinggevenden…hoe kan ervoor zorgen dat anderen eigenaarschap opnemen. In de literatuur en over de interviews heen merk je enkele zaken die steeds terugkomen, namelijk factoren die bijdragen aan ‘eigenaarschap’ en de kans verhogen dat er ‘effectief’ eigenaarschap opgenomen wordt. We hebben zelf getracht om de factoren om te zetten in concrete acties.
Geef ruimte aan eigenaarschap
Ondanks dat bovenstaande factoren een bewezen effect hebben op eigenaarschap van jezelf en anderen, is het geen garantie dat iedereen ook effectief eigenaarschap zal openemen. Als je beter wil begrijpen waarom iemand zich als weigeraar of eigenaar gedraagt, dien je op zoek te gaan naar de onderliggende positieve intentie van de weigering. In de kern willen we allemaal geliefd worden en ergens bijhoren. We doen dus dingen om een positieve reden. Laat je bijvoorbeeld steeds over je heen lopen en is dat voor jou nu een reden om geen eigenaarschap op te nemen? Vroeger was dat waarschijnlijk de manier om toch ergens bij te horen en aandacht te krijgen. Alle problemen die iemand nu ervaart, komen dus voort uit een positieve intentie, een positieve reden. Als je dat idee omarmt, kan je jezelf en andere mensen transformeren van weigeraar naar eigenaar. Ken de positieve intentie en je hebt de sleutel tot eigenaarschap.
Geraadpleegde literatuur over eigenaarschap
- Breek je vrij! Van denkfout naar denkgoed (Edwin Selij, 2017)
- Iedereen eigenaar Het hoe en waarom van participatief ondernemen (Geert Janssens)
- The Five Dysfunctions of a Team (Patrick Lencioni, 2002)
- Skin The game (Nassim Nicholas Taleb, 2018)