Bouwen aan de brug terwijl je erover loopt of onze visie op verandering in tien principes
Verandering gebeurt niet vanzelf. Je kan verandering ‘in goede banen leiden’. Dat is wat we bij Tweeperenboom doen met onze doorbraaktrajecten.
We werken aan transitie: je morrelt niet in de marge, je stelt een maatschappelijk systeem op zich in vraag. Systeemverandering verloopt lang niet (meer) zo lineair als we soms denken, maar iteratief (herhalend) en incrementeel (aangroeiend). Twee jargonwoorden die aanduiden dat je dus niét vooraf weet welke stappen je zal doorlopen, terwijl je wél weet hoe je voortschrijdend inzicht kan inbouwen.
‘Bouwen aan de brug terwijl je erover loopt’ is dan ook een cruciaal deel van onze visie op verandering. Wat dat betekent, lees je in deze TIEN PRINCIPES:
- Blijf bewegen in de gewenste richting. Ook als het mistig is.
- Wees bereid om jezelf te veranderen. Ook als het moeite vraagt.
- Zorg voor een grondige verbouwing. Ook al is het geen nieuwbouw.
- Bouw samen. Ook als je alleen sneller zou gaan.
- Weet wat je weet, en wie je kent. Ook als je het niet weet.
- Denk als een ondernemer, ook als je geen ondernemer bent.
- Werk agile, ook als je dat een modewoord vindt.
- Bekijk leren als evidentie, ook als je niet graag faalt.
- Richt je op outcome. Ook (en vooral) als je effectief wilt zijn.
- Ga actief op zoek naar de tegenstem. Ook als die (op het eerste zicht) doet vertragen.
Bij Tweeperenboom bieden we geen uitgestippelde route, wel een stevige bundel lamplicht.
1. Blijf bewegen in de gewenste richting. Ook als het mistig is.
Systeemverandering is groot(s). Bovendien gaat het om het ontdekken van onontgonnen gebied. Er verandert niets fundamenteel als je gekende wegen en bestemmingen kiest. Wie echt met transitie bezig wilt zijn, navigeert in de mist naar daar waar nog niemand geweest is.
Navigeren in de mist doe je niet zomaar. Je hebt collectieve wijsheid in in handen. Een soort professionele intuïtie. Die wijsheid dient als zaklamp waarmee je één meter vooruit kan schijnen. Die éne meter volstaat om te bewegen in de gewenste richting. Bij Tweeperenboom bieden we geen uitgestippelde route, wel een stevige bundel lamplicht. We fungeren als ervaren gids die het gewoon is om de weg te vinden. We vertrouwen erop dat de volgende tegel oplicht while we walk the path.
2. Wees bereid om jezelf te veranderen. Ook als het moeite vraagt.
Transitie (bege)leiden is een tocht. Onderweg verander je. Het is onontbeerlijk dat (bege)leiders van transitie bereid zijn om te transformeren. Die transformatie vraagt diepgaand leren (zie verder). Het vergt altijd een persoonlijk engagement dat je niet kan delegeren. De leider moet mee aan boord: de boot in, de brug op, de jungle door. Wie verandering initieert, heeft ook zelf een veranderweg af te leggen. Je kan jezelf niet ‘buiten de verandering’ plaatsen.
Je moet moed tonen om op een brug te gaan staan die niet af is. Dat roept vragen op als: wat heb ik los te laten? Wat verlies ik als we van A naar B gaan? En wat als we bij C uitkomen? Wat heb ik nodig om in het niet-weten te kunnen blijven staan? Authentieke (bege)leiders van transitieprocessen durven hun eigen en andermans mentale modellen en praktijken uitdagen.
Transitie waarmaken is niet: bricoleren met koterij. Evenmin is het een nieuwbouw zetten. Het is behouden wat goed is, als fundament, en daarop iets nieuws bouwen.
3. Zorg voor een grondige verbouwing. Ook al is het geen nieuwbouw.
Transitie waarmaken is niet: bricoleren met koterij. Evenmin is het een nieuwbouw zetten. Het is behouden wat goed is, als fundament, en daarop iets nieuws bouwen. We maken daarbij bijvoorbeeld gebruik van technieken uit het waarderend onderzoek (appreciative inquiry). We kijken waar kracht zit, wat werkt en wat energie geeft. Dat zijn de bouwblokken die de fond vormen om de nieuwe brug op te bouwen.
Een vitale coalitie is een samenwerking waarbij verschillende publieke en/of private partijen zich engageren om samen een complex probleem op te lossen of uitdagende kansen te grijpen, op een ondernemende manier, vanuit de vaststelling dat ze het niet alleen kunnen, met de intentie om dit op lange(re) termijn vol te houden.
4. Bouw samen. Ook als je alleen sneller zou gaan.
Pas als je samen een brug bouwt, zal ze stevig zijn. Bij Tweeperenboom werken we aan vitale coalities. Een vitale coalitie is een samenwerking waarbij verschillende publieke en/of private partijen zich engageren om samen een complex probleem op te lossen of uitdagende kansen te grijpen, op een ondernemende manier, vanuit de vaststelling dat ze het niet alleen kunnen, met de intentie om dit op lange(re) termijn vol te houden.
5. Weet wat je weet, en wie je kent. Ook als je het niet weet.
Wees je heel bewust van wat je weet en wie je kent. En cours de route ga je nieuwe facetten van je verandervraagstuk ontdekken. Nooit kan je alles weten, altijd kom je blinde vlekken tegen. Weten wat je (niet) weet, helpt om op zoek te gaan naar mensen in je netwerk die je kunnen helpen om meer inzicht, perspectief en capaciteit aan boord te halen. Weten wie je kent, is dus minstens even belangrijk.
Besef dat er wisselende samenstellingen kunnen zijn van actoren die zich op een bepaalde manier verbinden tot het (aanpakken van) het verandervraagstuk. Je werkt wellicht niet gedurende de het hele transitieproces met eenzelfde projectgroep. Onderweg van A naar B haal je die mensen erbij die relevant zijn.
Ga aan het stuur zitten, neem het heft in eigen handen en neem invloed op datgene waar je invloed op hebt.
6. Denk als een ondernemer, ook als je geen ondernemer bent.
Effectuation is een inspirerend denkkader dat je kan hanteren om je veranderstrategie vorm te geven. Samenvattend gaat het om (het toepassen van) deze vijf principes:
- Affordable loss principe: wat is het aanvaardbaar risico? Wat ben je bereid te verliezen? Wat is het ergste dat kan gebeuren? Succesvolle ondernemers vergroten slaagkansen door risico’s in te schatten.
- Crazy quilt principe: slimme samenwerking vraagt een lappendeken van expertises, perspectieven en competenties. Kortom: co-creeër met diverse stakeholders!
- Lemonade principe: When life gives you lemons, you make lemonade. Beschouw tegenslagen als kansen, durf te falen en ga in op onverwachte wendingen.
- Pilote in a plane principe: ga aan het stuur zitten, neem het heft in eigen handen en neem invloed op datgene waar je invloed op hebt.
- Bird in hand principe: je roeit met de riemen die je hebt, in plaats van eerst je doel te stellen en dan middelen te zoeken, vertrek je vanuit wat je in huis hebt.
Terwijl Columbus naar India op zoek was, ontdekte hij Amerika. Dat is het hele idee van effectuation: onverwachte gebeurtenissen zijn geen bedreigingen, maar kansen. (Bron)
Effectuation is a logic of thinking, discovered through scientific research, used by expert entrepreneurs to build successful ventures. (Meer daarover lees je hier.)
7. Werk agile, ook als je dat een modewoord vindt.
Grootse plannen smeden op papier en pas ageren als het ontwerp helemaal af is: dat is het tegenovergestelde van ‘bouwen aan de brug terwijl je erover loopt’. Agile werken biedt een alternatief. Je stelt prioriteiten en kiest een focus en je zet een eerste stap of een eerste experiment op. Cruciaal daarbij is dat je daarbij jouw doelgroep (belanghebbende, gebruiker, …) een ervaring biedt, zodat die leert en jou waardevolle feedback teruggeeft. Met die feedback kan je aan de slag om een tweede stap te zetten. Wil je zelf aan de slag gaan met agile, dan helpen misschien deze drie simpele vuistregels:
- Kies. Wat is het eerstvolgende dat je belangrijk vindt?
- Maak het klein. En werk het af.
- Begin. In het doen zit de analyse.
De geïnvesteerde tijd en energie rendeert meer als je je afvraagt wat de veranderbeweging met mensen moet ‘doen’ in plaats van producten op papier te maken die levenloos in een kast belanden.
8. Bekijk leren als evidentie, ook als je niet graag faalt.
Maak tijd om bewust stil te staan. Creëer ruimte voor het ‘meta-gesprek’. Doen we de dingen juist? Doen we de juiste dingen? Doen we dingen om de juiste redenen? Op die manier zorg je ervoor dat je niet enkel dingen in de marge aanpast (single loop leren) of herstructureert (double loop leren), maar zorg je ervoor dat je voor structurele verandering (triple loop leren) gaat.
Bouw feedbackloops in. Uitproberen en leren van feedback is de beste manier om gaandeweg bij te sturen. Zorg voor een groepje dat dit leren mee als opdracht heeft. Zij kunnen ‘bewaken’ dat er leerkansen ontstaan, en worden gegrepen. Zij kunnen het leren faciliteren en stimuleren.
9. Richt je op outcome. Ook (en vooral) als je effectief wilt zijn.
Werken met outcome (effect) is duurzamer dan louter werken met output (resultaten).
Bij output leg je de resultaten vooraf vast. Bij outcome heb je een veranderrichting voor ogen: je weet wat je teweeg wilt brengen bij mensen. Dat betekent niet dat je geen tastbare uitkomsten behaalt. Het betekent wél dat je focust op de effecten die je ermee wilt bereiken. Zo bereik je op lange termijn meer: de verandering werkt door in de hoofden, harten en handen van mensen. Het zorgt misschien voor iets minder efficiëntie, maar voor des te meer effect-iviteit. De geïnvesteerde tijd en energie rendeert meer als je je afvraagt wat de veranderbeweging met mensen moet ‘doen’ in plaats van producten op papier te maken die levenloos in een kast belanden.
Durf te werken met de ‘onderstroom’, met datgene wat zich onder de waterspiegel afspeelt.
10. Ga actief op zoek naar de tegenstem. Ook als die (op het eerste zicht) doet vertragen.
Zien we iets over het hoofd? Is er iemand met nog een heel ander idee? Wie kan ‘in het verschil gaan staan’? Hoe zorgen we ervoor dat we ook datgene wat afwijkt van de consensus, inbrengen? Kortom: haal de minderheidsstem/de tegenstem naar boven. Ze verrijkt, verdiept en verbreedt het perspectief op de uitdaging die voorligt. Zo draagt deze stem bij aan het kwaliteitsvoller maken van oplossingen en antwoorden.
Durf te werken met de ‘onderstroom’, met datgene wat zich onder de waterspiegel afspeelt. Veranderwerk is mensenwerk; en daar waar mensen zijn wordt er ‘gemenst’. Noem het weerstand, sabotage of koudwatervrees: het is eigen aan processen waarbij mensen het gevoel hebben iets te ‘verliezen’ zonder zelf invloed te kunnen uitoefenen.
Veel succes met het bouwen aan de brug terwijl je erover loopt!
Doorbraakarchitect Saskia Vandeputte