Door Bert Smits
We leven in liminale tijden: tussen het ‘niet meer’ en het ‘nog niet’. De
voorspelbaarheid is weg, maar het nieuwe is er nog niet. Dat vraagt een ander soort
leiderschap.
Als doorbraakarchitect en medeoprichter van Tweeperenboom werk ik dagelijks met
mensen die midden in deze transitie staan. Ook binnen de denktank Leiderschap van Etion
waarvan ik lid ben, onderzoeken we welke leiders (niet enkel leidinggevenden) echt
het verschil maken.
Leiderschap in een veranderend landschap
Onze samenleving bevindt zich in een tussenlandschap, waar de spelregels
veranderen en sommige spelers hun eigen regels verzinnen. Ondertussen zijn
megatrends zoals klimaatverandering, grondstoffenschaarste en digitalisering
voelbaar in elke sector: van de bouw tot de gezondheidszorg. Het paradigma waarop
we beslissingen baseerden, geldt niet meer. Als leider kan je niet meer uitgaan van
‘ik weet het beter’. Kennis alleen is geen toegangsticket tot leiding geven.
Leiderschap in transitie vraagt om introspectie, om stevigheid én kwetsbaarheid. Om
het vermogen om koers te zetten vanuit waarden, niet vanuit zekerheid. Een goede
leider haalt veel meer uit zichzelf: wat vind ik belangrijk, en waar put ik uit om richting
te geven?
De zeiler als metafoor
Ik vergelijk het graag met zeilen. Je zit in een klein bootje op een indrukwekkende
zee. Je gaat niet altijd tegen de stroom in, maar gebruikt de krachten van de natuur
om vooruit te komen. Je hebt technieken en kennis, maar vooral het vermogen om
samen met je crew koers te zetten in een beweeglijk landschap.
Leiderschap is dus niet het hebben van een perfect plan, maar het creëren van
ruimte waarin anderen kunnen gedijen. Een goede leider is een spaceholder: iemand
die vanuit stevigheid en kwetsbaarheid anderen uitnodigt om mee vorm te geven aan
wat belangrijk is.
Innerlijke rust in tijden van versnelling
In een wereld die steeds sneller draait (cfr Hartmut Rosa spreekt van de
‘versnellingsmaatschappij’) is het innerlijk kompas van de leider cruciaal. Hoe sneller
de wereld draait, hoe belangrijker het wordt om rust te vinden. In natuur, cultuur,
spiritualiteit. Wandelen in het bos helpt. Meditatie helpt. Stilte helpt.
Te veel leiders worden vandaag meegezogen in de waan van de dag. Maar goed
leiderschap vraagt ook om zelfzorg. Verbinding maken met wat raakt. Met
buikgevoel, ervaring, intuïtie. Je kan het niet altijd weten, maar je moet durven
aanvoelen.
De paradox van autoritair leiderschap
Opvallend is dat veel mensen vandaag op zoek zijn naar autoritaire leiders. We
zoeken houvast, iemand die zegt wat de waarheid is. Maar onderzoek toont dat
autoritaire leiders niet tot de beste oplossingen leiden. Het is een symptoom van
onze angst en ons ongemak.
Wat we nodig hebben zijn leiders die kracht en kwetsbaarheid combineren. Die in
balans zijn met hun mannelijke en vrouwelijke energie. Die leiders maken echt het
verschil, al krijgen ze niet altijd evenveel forum.
Transitiewerk: bouwen aan nieuwe spelregels
Bij Tweeperenboom ondersteunen we leiders die durven. Die weten dat we een
andere weg moeten inslaan. Niet naïef, maar moedig. We creëren beddingen waarin
mensen in openheid, vertrouwen en kwetsbaarheid kunnen spreken. En dan merken
we: we willen eigenlijk allemaal hetzelfde. Menselijkheid en verbinding doen deugd.
Veranderend leiderschap is een collectief leerproces. Het vraagt om vallen en
opstaan, om oefenen, om keuzes maken. En vooral: om het besef dat je niet alleen
bent. Overal zijn er mensen die het goede willen doen. Afbraak en conflict worden
vaak in het nieuws getoond, maar er wordt ook gebouwd aan samenwerking en
nieuwe dingen.
Vijf concrete tips voor leiders (in spé)
- Geen tijd om 10 minuten te mediteren? Durf dan voor 20 minuten te gaan.
- Zoek kringen buiten je werksysteem. Ontmoet anderen, laad je op, wees
kwetsbaar. - Denk in en-en. Meerdere toekomsten zijn mogelijk, hou meerdere opties open.
- Zie het als een collectief leerproces. Zoek samen wat werkt, doe het niet
alleen. - Kies je waarden. Houd vast aan wat voor jou belangrijk is.
Veranderend leiderschap vraagt moed. Om koers te zetten zonder alle antwoorden te
kennen. Maar wel met een helder kompas. Niet focussen op de paaltjes op je weg,
maar op de openingen.